Suszenie drewna na dom z bali – ogrom zalet!
Drewno kurczy się, gdy traci wilgoć. Suszenie drewna na dom z bali może pomóc. Ten podstawowy fakt jest przyczyną szerokiej gamy potencjalnych problemów dla osób budujących domy z bali, w tym odkształceń i pęknięć w drewnie, skrzypienia podłóg drewnianych oraz osiadania ścian. Z drugiej strony zrozumienie stosunków wilgotności drewna jest kluczem do zapobiegania prawie wszystkim niedogodnościom, więc nie są one niemożliwe do okiełznania. W tym artykule wyjaśnię Ci związek między zmianami wilgotności i wymiarami drewna oraz pokażę, w jaki sposób producenci bali mogą zminimalizować te problemy.
Struktura drewna a osiadanie
Aby zrozumieć, dlaczego drewno się kurczy, musisz zrozumieć jego strukturę. Na poziomie mikroskopowym drewno może przypominać słomiane wiązki, w których włókna są długie, puste i zorientowane wzdłuż kierunku pnia.
W żywym drzewie te puste komórki są wypełnione płynną materią. Ściany komórek zawierają również wodę, która jest związana molekularnie z cząsteczkami celulozy, więc razem tworzą materiał ściany komórkowej. Gdy w pustych komórkach znajduje się woda, to ściany komórkowe są również nią nasycone.
Gdy drzewo zginie lub zostanie ścięte, ciecz w pustej części komórek jest powoli tracona w wyniku odparowania. Punkt, w którym cała woda w stanie ciekłym zniknie, ale ściany z włókien są jeszcze w pełni spęczniałe i nasycone wodą, nazywany jest punktem nasycenia włókien. Jest to ważny warunek, ponieważ pomimo utraty znacznej ilości wilgoci, nie ma miejsca na kurczenie się, ponieważ ściany komórkowe są nadal całkowicie przesiąknięte wodą. W większości gatunków drewna punkt nasycenia włókien wynosi około 28-30% wilgotności.
Drewno nadal schnie poniżej punktu nasycenia włókien i zaczyna się kurczyć, ponieważ wilgoć jest tracona również ze ścian komórkowych. Ilość wilgoci wytracanej przez ściany komórkowe zależy od wilgotności otoczenia, gdyż drewno ostatecznie dąży do osiągnięcia punktu równowagi.
Im suchsze powietrze, tym większa utrata wilgoci, a w konsekwencji większe osiadanie elementów wykonanych z bali.
Co powoduje kurczenie się drewna?
Poziom kurczenia się drewna zależy od kilku czynników, w tym:
- Od naturalnej utraty wilgoci;
- Konkretnego gatunku drewna;
- Warunków atmosferycznych i klimatycznych;
- Sposobu zbierania drewna;
- Wilgoci generowanej przez otoczenie (poziom ten może zależeć bowiem od bliskości jezior, pól, struktur urbanistycznych itd.).
Ciekawym zjawiskiem dotyczącym drewna jest jednak to, że skurcz zmienia się w zależności od orientacji ziarna (lub włókna). Wzdłuż ziarna drewno zwykle kurczy się bardzo niewiele, więc zmiana długości bali jest niewielka, praktycznie żadna. Większość skurczów występuje na objętości bali.
Suszenie drewna – wymagany poziom wilgotności
Drewno używane w pomieszczeniach, np. w postaci desek do okładzin ścian wewnętrznych lub sufitów i poddaszy, a także do mebli, szafek i drewnianych podłóg, musi być wysuszone na poziome 8-12% wilgotności. Wynika to z faktu, że wewnątrz pomieszczeń powietrze jest bardziej suche.
Inne wartości wysuszenia przyjmuje się dla bali drewnianych, czyli w praktyce elementów konstrukcyjnych o grubości powyżej około 15 cm. Te elementy uznaje się za wysuszone jeśli ich poziom wilgotności nie przekracza 19%.
Z obserwacji wynika, że dom wybudowany z wysuszonych elementów, po kilku latach stabilizuje swą wilgotność na poziomie 20-25%. Poziom ten uzależniony jest od wielu czynników, ale głównie zależy od poziomu wilgotności powietrza tam gdzie stoi. Dom w otoczeniu dużej ilości pól lub lasów, osłonięty drzewami, będzie zdecydowanie bardziej wilgotny niż ten stojący w ścisłej zabudowie.
Dlaczego bali drewnianych stosowanych do budowy domu nie suszy się bardziej? Drewno ma właściwości higroskopijne, co oznacza, że ma zdolność wchłaniania wilgoci z otoczenia. Skoro otoczenie nie jest idealnie suche, to i drewno nie może być. Niedobór wilgoci drewno wchłonie i niepotrzebnie spuchnie, dlatego elementy balowe, kiedy są dostarczane na budowę już trochę tej wilgoci mogły zaabsorbować. W praktyce przedział 19-25% wilgotności jest czymś normalnym.
Metody suszenia drewna – zalety suszenia mechanicznego
Warto w tym miejscu wspomnieć, jak suszy się duże elementy domu z bali. Suszenie mechaniczne (czasem zwane komorowym) polega na stopniowym odciąganiu wilgoci z drewna w sposób kontrolowany w odpowiednich suszarniach (w zamkniętych pomieszczeniach, halach). Proces ten jest najczęściej sterowany za pomocą komputerów i ma wiele zalet.
Do głównych zalet suszenia można zaliczyć chociażby to, że:
- Drewno jest zwykle podgrzewane do ok. 60-70o C w piecu, co zapewnia, że wszystkie owady, jaja, larwy, pleśń i grzyby, które znajdowały się w drzewie, zostaną wyeliminowane;
- Praktycznie niweluje kurczenie się bali i minimalizuje niechciane osiadanie lub pękanie drewna. Dzięki temu końcowy produkt jest bardziej przewidywalny i skory do współpracy przy budowie domu;
- Ciepło w piecu wysusza żywicę w miękkich punktach drewna, która w innym przypadku byłaby ciekła w temperaturze pokojowej. Dzięki temu nie wycieka po ścianach domu, a swoje właściwości ochronne pozostawia wewnątrz bali;
- W trakcie suszenia w piecu nie stosuje się zabiegów i środków chemicznych, więc nie zmienia się naturalny skład drewna;
- Wzrasta wytrzymałość bali, ponieważ jej ściany wewnętrzne i zewnętrzne nie zmieniają już swojej struktury w czasie eksploatacji. Nie pojawiają się wielkie pęknięcia, które mogłyby odsłonić np. owadom głębokie części bali;
- Wszystkie prace wykończeniowe można realizować natychmiast po zakończeniu budowy.
Dom z bali suszonych osiada w granicy 0,5 cm-5 cm. Stad wykonanie prac wykończeniowych jest możliwe tylko w przypadku bali wysuszonych lub prawidłowo wysezonowanych.
Suszenie poprzez sezonowanie (leżakowanie) drewna
Prawidłowe sezonowanie jest procesem długim (minimum 10 lat), dość złożonym, a co za tym idzie – kosztownym. Mało prawdopodobne jest, że firma wykonująca domy z bali tak długo sezonuje drewno.
Wyobraź sobie sytuację, w której dane przedsiębiorstwo rocznie buduje 15 domów (co nie jest oszałamiającym wynikiem). Aby mogło wybudować Twój dom za kilka miesięcy, drewno musiało by być już składowane kilka ładnych lat. Wyobraź sobie, jakie to koszty. W praktyce firmy budują całkowicie z mokrego drewna, albo z sezonowanego rok lub maksymalnie dwa lata.
Mało tego, samo sezonowanie sprowadza się do ułożenia bali na placu przed zakładem, tam leży i czeka. Jest duże ryzyko, że elementy będą się krzywiły w niekontrolowany sposób od słońca oraz wilgoci. Ponadto, takie drewno może być zainfekowane.
Jeśli znasz firmę, która jest przeciwieństwem tego co tu opisuję napisz do mnie przez formularz kontaktowy. Z chęcią zgłębię ten temat dla Ciebie i innych budowniczych.
Bale mokre – czego powinieneś się spodziewać?
W przypadku budowy domu z bali mokrych, możesz liczyć się z tym, że proces osiadania będzie o wiele dłuższy i bardziej wymagający. Różnice w osiadaniu domu z bali mokrych, a suszonych są ogromne. Dla przykładu, dom z bali mokrych dla ściany o wysokości 3 m potrafi się skurczyć do 6%, co oznacza nawet 18 cm niższy dom. W praktyce wartości te sięgają około 10-14 cm.
Ponadto wysychające elementy ścian mogą bardzo hałasować. Kiedy przychodzą pierwsze słoneczne i ciepłe dni bale poddawane zmiennym warunkom cieplnym bardzo mocno i głośno pękają. Dodatkowo tak silna praca elementów zagraża szczelności łączeń. Z jednej strony pojawiają się głębokie pęknięcia, a z drugiej strony elementy krzywią się, co może rozszczelniać połączenia.
Podsumowanie
Zawsze upewnij się, że drewno, z którego korzystasz, zostało już wysuszone do odpowiedniego poziomu. Jeśli tego nie zrobisz, elementy domu będą się kurczyć i krzywić, znacząco pękać od szybko zmieniających się warunków zewnętrznych, a sam dom może być nieszczelny. Pamiętaj o tym, że nawet jeśli zewnętrzna powłoka bala jest już sucha, wnętrze nadal może charakteryzować się wysokim poziomem wilgotności, co w późniejszym czasie spowoduje wiele problemów.
Budując dom z bali mokrych wybierasz niższe koszty budowy, dłuższy czas oczekiwania na wykończenie i mniej szczelny dom oraz zazwyczaj wykonanie w nim ocieplenia od wewnątrz jest obowiązkowe.
8 thoughts on “Dom z bali suszonych, czy mokrych? Bale suszone, czy bale mokre – które wybrać? Suszenie drewna na dom z bali”
Tak mi się nasunęło:
– Kiedyś nie było suszarni i nie sezonowano drewna 10 lat a jednak takie domy stoją często i po 100 lat. Po prostu drzewa na bale powinny być ścinane zimą. Wegetacja jest zatrzymana i w pniu nie krążą soki, jest ono więc naturalnie “suche”.
– Druga rzecz: w domu z wilgotnych bali będzie bardzo zimno przez pierwszy rok – woda parując pobiera ciepło z otoczenia, a to może uniemożliwić zamieszkanie natychmiast po wybudowaniu.
zgadza się, ale czynników, jakie trzeba uwzględnić, a które wpływają na dom z bali jest wiele. Oprócz suszenia, metody obróbki, łączenia, fach cieśli składającego taki dom itd.
Witam.
Bardzo interesują mnie wszelkiego rodzaju budowle z drewna, dowiedziałem się że 100 lat temu drewno suszyło się w lasach. Po obcięciu gałęzi drzewo schło w sposób naturalny przez około 15 lat.
W ten sposób pozyskane drewno było urzywane do budowy kościołów i innych budynków . Prawdopododnie ten sposób suszenia niwelował pęknięcia wzdłużne przy czym powodował ze drewno było bardziej zbite a przez to mocniejsze.
Cenne informacje Tomasz, zapraszam na grupę FB na dyskusję 😉
Tomasz napisał coś ciekawego , wiadomo coś więcej o tym sposobie suszenia ?
Są inne sposoby osiągnięcia dobrej jakości wysuszonego materiału. Drzewo bez ściągniętej kory narażone jest na ataki żyjątek :). Nie wyobrażam sobie, że setki metrów sześciennych drzewa zalegają w lasach przez 15 lat.
“Nie wyobrażam sobie, że setki metrów sześciennych drzewa zalegają w lasach przez 15 lat.”
Drewno ścinane zimą w odpowiedniej fazie księżyca, posiada specyficzne właściwości chroniące m.in. przed szkodnikami. Księżyc ma wpływ na morza i oceany ale także na wodę zawartą w drzewach. Zachęcam do zgłębienia tematu. Erwin Thoma i drewno księżycowe.
Wszystko pięknie, tylko technicznie pozyskać taki materiał i zapłacić za niego to tu już robią się schody 🙂